Wij zijn gek op kaarsen. Zeker in deze donkere tijd van het jaar brengt het zachte licht van een kaarsvlam direct knusheid en warmte in je huis. Maar je hoort steeds vaker dat het branden van kaarsen slecht is voor je gezondheid. Klopt dat?
Bij alles wat je verbrandt komen afvalstoffen vrij. Bij het verbranden van kaarsen zijn dat onder andere CO2 en roet. Vooral roet is niet zo gezond om in te ademen. Een goede kaars, die netjes brandt, geeft weinig roet af. Goed hoeft niet altijd duur te zijn. Vaak branden eenvoudige dinerkaarsen schoner dan uitbundig gedecoreerde kaarsen in grillige vormen. Je merkt het vanzelf als een kaars niet lekker brandt: hij walmt. En als hij in een windlicht staat zie je een zwarte aanslag van roet op het glas. Soms ligt het aan de kwaliteit van de kaars, soms aan de omstandigheden. Een kaars op de tocht geeft bijvoorbeeld meer walm. Let ook op de lont. Is die te lang of brandt hij niet goed op, dan krijg je ook extra roet.
Vroeger was niet alles beter
Bijna alle kaarsen die in de winkel liggen zijn gemaakt van stearine of paraffine. Geen goed stoffen, lees je nogal eens op internet. Maar vergeleken met de kaarsen van vroeger zijn ze behoorlijk schoon. Goedkopere kaarsen werden tot ongeveer halverwege de negentiende eeuw bijvoorbeeld gemaakt van dierlijk vet. Deze smeerkaarsen, ook wel vetkaarsen of talgkaarsen genoemd, walmden stevig en waren om die reden bepaald niet gezond. De komst van moderne kaarsen van stearine en paraffine waren voor de luchtkwaliteit binnenshuis een enorme vooruitgang.
Soja schoner?
Er zijn mensen die zweren bij kaarsen van soja. Die zouden schoner zijn. Dagblad Trouw zocht het drie jaar geleden uit en kwam tot de conclusie dat het voor je gezondheid niet veel uitmaakt of je kaarsen van soja of van paraffine brandt. ‘Het feit dat een grondstof ‘natuurlijk’ is, heeft niets te maken met de uitstoot van gevaarlijke stoffen’, citeerde de krant Ad Ragas, hoogleraar Milieu-en Natuurwetenschappen. ‘Waarschijnlijk is bij het branden van kaarsen alleen de uitstoot van fijnstof (roet) relevant. Die kleine stofdeeltjes veroorzaken het grootste gezondheidseffect’ Kort geleden vertelde de Utrechtse hoogleraar milieu-epidemiologie Bert Brunekreef ongeveer hetzelfde aan de Volkskrant: ‘Internet staat vol beweringen over de schadelijkheid of onschadelijkheid van allerlei soorten kaarsen’, zei hij. Maar het soort kaars maakt volgens hem niet uit. Bij het branden van wat voor kaars dan ook komen áltijd schadelijke stoffen vrij, ook al zijn die kaarsen van soja of bijenwas.
Raampje open
‘Altijd schadelijke stoffen’, dat klinkt niet prettig. Kun je maar beter helemaal geen kaarsen meer branden in je huis? Professor Brunekreef relativeert de effecten op de gezondheid: Bij het branden van kaarsen komt weliswaar fijnstof vrij, maar fijnstof krijg je ook van koken op gas, roken, een open haard branden of wokken op een hoge temperatuur. Conclusie is dat een enkel kaarsje in het grote geheel waarschijnlijk weinig verschil maakt. Maar, zo schrijft de Volkskrant: ‘Mocht u uw geliefde een keer willen verrassen met een huis vol waxinelichtjes, dan kunt u maar beter een raampje openzetten.’
Milieuvriendelijk?
Kijk je niet alleen naar het binnenklimaat, maar naar het wereldwijde klimaat, dan kun je overigens beter een lamp branden dan een kaars. Kassa Groen vergeleek in 2014 de milieubelasting van een vlammetje met een peertje. Een kaars is heel inefficiënt als het gaat om de energie die nodig is om licht te produceren. Pas bij 40 kaarsen is het licht net zo sterk als van een 40 watt gloeilamp. Kaarsen zorgen ook nog eens voor relatief veel CO2-uitstoot. Ook de grondstoffen zijn volgens Kassa Groen niet heel milieuverantwoord. Paraffine is een aardolieproduct, voor stearine wordt vaak slachtafval gebruikt. Er zijn stearine-kaarsen van plantaardige vetten, maar die bevatten meestal palmolievet, wat ten koste gaat van het tropisch regenwoud. Uit milieuoogpunt kun je volgens Kassa Groen het beste kiezen voor bijenwaskaarsen of gerecyclede kaarsen. Dat laatste is ook nog eens lekker voordelig als je zelf kaarsen maakt van restjes.
